Mater - penderfyniadau

            Cyflwynodd yr Uwch Reolwr ddiweddariad ar Ddeddf Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) a’r Tribiwnlys Addysg (Cymru) 2018.  Byddai’r fframwaith statudol newydd ar gyfer cefnogi plant a phobl ifanc ag anghenion dysgu ychwanegol yn disodli’r ddeddfwriaeth bresennol yn ymdrin ag Anghenion Addysgol Arbennig (AAA) a Phobl Ifanc ag Anawsterau neu Anableddau Dysgu (AAD) mewn addysg a hyfforddiant ôl-16. Roedd yr amserlen ar gyfer rhoi’r Ddeddf ar waith bellach wedi symud i fis Medi 2021 er mwyn galluogi Llywodraeth Cymru i weithio drwy’r holl sylwadau a dderbyniwyd yn ystod y broses ymgynghori.

            Cyflwynodd yr Uwch Reolwr adroddiad ar gyfarfod o’r Fforwm ADY a gynhaliwyd y diwrnod blaenorol a oedd yn trafod y swydd-ddisgrifiad ar gyfer swydd Cydlynydd Anghenion Dysgu Ychwanegol (CADY) mewn ysgolion.  Cadarnhaodd fod Jan Williams wedi cael ei phenodi dros dro fel Swyddog Arweiniol Anghenion Dysgu Ychwanegol y Blynyddoedd Cynnar a bod y Bwrdd Iechyd yn edrych ar y sefyllfa ariannu er mwyn recriwtio ar gyfer swydd Swyddog Arweiniol Clinigol Dynodedig. Cyfeiriodd at Gynllun Trawsnewid Anghenion Dysgu Ychwanegol Sir y Fflint a’r gwaith oedd yn cael ei wneud i ddeall ‘beth oedd darpariaeth gyffredinol’. Roedd ysgolion yn gweithio mewn clystyrau yn Sir y Fflint ac yn rhanbarthol, gyda chydweithwyr Addysg Bellach a’r Bwrdd Iechyd hefyd yn rhan o’r trafodaethau hyn. Cyfeiriodd hefyd at amserlen Llywodraeth Cymru, y goblygiadau o ran cost i’r Cyngor a’r angen am gyngor cyfreithiol clir i ddeall sut i ddehongli’r Ddeddf er mwyn sicrhau y byddai’r disgyblion sydd â’r angen mwyaf yn elwa ar hyn. O ran addysg ôl-16, dywedodd fod y sefyllfa yn aneglur ar hyn o bryd a bod angen eglurder ar y ddarpariaeth gyffredinol a’r fecanwaith ar gyfer datganoli’r arian ar gyfer darpariaeth arbenigol ôl-16.      

            Roedd y Cadeirydd yn falch bod Llywodraeth Cymru wedi gwrando ar bryderon yr awdurdodau lleol.

             Mynegodd y Cynghorydd Mackie ei bryder nad oedd Llywodraeth Cymru yn cyflwyno’r cymorth TG sydd ei angen ar unwaith a mynegodd ei bryder ynghylch yr amserlen 2-3 blynedd bosibl ar gyfer dod o hyd i’r cymorth hwn a’i roi ar waith. Mewn ymateb, cadarnhaodd yr Uwch Reolwr nad oedd Llywodraeth Cymru wedi gwneud penderfyniad ffurfiol eto. Roedd yr astudiaeth ddichonoldeb a luniwyd gan ranbarth Gogledd Cymru wedi cael ei hystyried gan Lywodraeth Cymru ac roedd papur yn cael ei ysgrifennu i’w gyflwyno gerbron yr Ysgrifennydd Cabinet dros Addysg i’w ystyried; byddai cymhlethdod y system ofynnol yn achosi’r oedi posibl. 

            Gofynnodd Mrs Rebecca Stark gwestiynau am y swydd-ddisgrifiad, gan godi pryderon am y llwyth gwaith, yr oedi o ran y ddarpariaeth cymorth TG, y diffiniad o ddarpariaeth gyffredinol a gofynnodd a fyddai hyn yn aros yn rhanbarthol neu a fyddai’n dod yn genedlaethol. Hefyd, gofynnodd a oedd y rhaglen hyfforddi staff yn ddigon cadarn i sicrhau ei bod yn rhoi sylw i anghenion disgyblion. Mewn ymateb, dywedodd yr Uwch Reolwr fod Llywodraeth Cymru yn ystyried hyn fel gweithred niwtral o ran cost ac ni chafwyd unrhyw awgrym a fyddai arian ychwanegol yn cael ei ddarparu i dalu am y cyfrifoldebau ychwanegol a fyddai’n dod yn sgil y Ddeddf.  Roedd arian ar gael drwy’r Grant Trawsnewid ADY i gefnogi gwaith paratoi cyn gweithredu ym mis Medi 2021 ac roedd hwn yn cael ei ddefnyddio i gefnogi gwaith clystyrau a hyfforddiant mewnol; roedd pwysau’r costau posibl wrth roi hyn ar waith mewn ysgolion yn fater a oedd wedi cael ei godi fel risg ar lefel gorfforaethol. Mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi arian grant ADY ychwanegol o £7.2m ar draws holl awdurdodau lleol Cymru ac roeddem yn aros am fanylion pellach yngl?n â’r swm a thelerau ac amodau’r grant.

            Ychwanegodd Mrs Stark fod pryderon difrifol, yn enwedig yn ymwneud â chyfraith achosion, a gofynnodd beth oedd safbwynt yr awdurdod ar y mater hwn. Mewn ymateb, dywedodd yr Uwch Reolwr y gallai’r diffyg gwybodaeth fanwl gan Lywodraeth Cymru am ddarpariaeth gyffredinol olygu bod yr ysgolion a’r Cyngor yn wynebu risg mewn Tribiwnlysoedd ac roedd yn bosibl y byddai angen cymorth cyfreithiol arbenigol ychwanegol ar ôl i’r diwygiadau gael eu rhoi ar waith.

            Roedd Mr David Hytch o’r farn y gallai achosion iechyd meddwl gael eu cynnwys yn y Ddeddf gan effeithio ar bresenoldeb disgyblion a gofynnodd am eglurder ar rolau a chapasiti swyddogion ADY. Cytunodd yr Uwch Reolwr, a chyflwynodd adroddiad ar gyfarfodydd hanner tymhorol rhanbarthol lle’r oedd cydweithwyr iechyd wedi bod yn bresennol yn achlysurol yn unig. Dywedodd y byddai gweithwyr proffesiynol iechyd yn gyfrifol am adnabod unrhyw ddarpariaeth fyddai ei hangen mewn ymateb i anghenion iechyd ac na allai’r Tribiwnlys gyfeirio’r Bwrdd Iechyd i gynnwys darpariaeth. Hefyd, dywedodd y byddai’n rhaid i’r rhieni ddefnyddio proses gwyno’r GIG os oedd unrhyw anghytundeb yngl?n â gofynion, ac roedd yn bosibl y byddai’n rhaid i’r Cyngor gynnig y ddarpariaeth nes y byddai’r anghydfod yn cael ei ddatrys. O ran addysg ôl-16, roedd Llywodraeth Cymru yn awgrymu darpariaeth wedi’i thargedu am hyd at 2 flynedd gydag awdurdodau lleol yn gyfrifol am gomisiynu ac ariannu hyn.  Mewn ymateb i’r ail bwynt, byddai gan y Swyddogion ADY rôl ymgynghorol a byddent yn rhoi cymorth i rieni, athrawon a gweithwyr allweddol i sicrhau bod yr ysgolion wedi paratoi.

            Cyfeiriodd y Cynghorydd Tudor Jones at bwynt 2.07 yn yr adroddiad a gofynnodd pwy fyddai’n gyfrifol am gadw’r data a darparu cymorth i bobl ifanc yn y ddalfa, plant oedd wedi dewis cael eu haddysg yn y cartref, a phlant teithwyr. Cadarnhaodd yr Uwch Reolwr mai cyfrifoldeb yr awdurdod fyddai adnabod a oedd angen cymorth ADY ar unigolyn ifanc, gan ddatblygu cynllun ar gyfer yr unigolyn hwnnw. Ni fyddai’r awdurdod yn gyfrifol am gynnig darpariaeth i bobl ifanc yn y ddalfa. O ran pobl ifanc sy’n dewis cael eu haddysg yn y cartref, nid oedd arian yn y cyllidebau presennol i gynnal hyn ond gallai’r sefyllfa newid pan fyddai’r Cod yn cael ei ryddhau. Roedd data am y bobl ifanc hyn yn cael eu casglu’n flynyddol gan awdurdodau lleol a’u darparu i Lywodraeth Cymru. Gofynnodd y Cynghorydd Jones a fyddai angen asesu’r plant hyn hefyd. Cadarnhaodd yr Uwch Reolwr y byddent yn gwybod am rai o’r plant oherwydd eu bod wedi mynychu’r ysgol o bosibl cyn derbyn eu haddysg yn y cartref, ond roedd yn debygol y byddai ganddynt rôl i’w chwarae i gynnal asesiad os nad oedd un wedi’i gynnal. Un anhawster penodol yn ymwneud â’r gymuned teithwyr oedd y ffaith bod teuluoedd yn symud cyn i’r asesiad gael ei gwblhau’n llwyr. Ychwanegodd mai un o fanteision y broses newydd oedd y byddai ysgolion yn penderfynu a oedd angen cymorth ADY yn hytrach nag aros am asesiad, fel sy’n digwydd ar hyn o bryd.

            Awgrymodd y Cynghorydd Hughes y dylai’r pwyllgor ysgrifennu at Lywodraeth Cymru i ofyn am esboniad mwy llawn yngl?n â pham roedd y mater hwn yn cael ei ystyried yn niwtral o ran cost. Cyfeiriodd y Prif Swyddog at y llythyr blaenorol a oedd eisoes wedi’i anfon yn ymdrin â’r mater hwn. Awgrymodd y Cynghorydd Hughes y dylid ysgrifennu llythyr tebyg i ategu’r pryder ac y dylid cynnwys paragraff ychwanegol yn y llythyr yn gofyn am ddiffiniad o ddarpariaeth gyffredinol. Dywedodd yr Uwch Reolwr fod Llywodraeth Cymru wedi bod yn amharod i wneud hyn ac roedd o’r fan bod disgwyliad y byddai Awdurdodau Lleol ac Ysgolion yn ysgwyddo’r costau. Awgrymodd y Cadeirydd y dylai’r Prif Swyddog ysgrifennu llythyr arall at Lywodraeth Cymru yn gofyn am eglurder ynghylch beth yn union oedd yn gwneud costau yn niwtral, ac yn gofyn am eglurder yngl?n â diffiniad Llywodraeth Cymru o ddarpariaeth gyffredinol. 

Gofynnodd Mrs Stark a fyddai’n bosibl darparu rhagor o wybodaeth yngl?n â’r costau i ysgolion hyd yma, hefyd a fyddai’n bosibl cyflwyno rhai rhagamcanion ar sail tystiolaeth gerbron y pwyllgor hwn.

Cynigiwyd yr argymhelliad ychwanegol hwn gan y Cynghorydd Hughes ac fe’i eiliwyd gan Mrs Stark.

PENDERFYNWYD:

(a)       Nodi cynnwys yr adroddiad;

(b)       Bod llythyr yn gofyn am eglurder yngl?n â sut fyddai’r Ddeddf yn niwtral o ran cost a diffiniad o’r term ‘darpariaeth gyffredinol’ yn cael ei anfon at Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg yn Llywodraeth Cymru; a

(c)        Bod adroddiad pellach yn cael ei gyflwyno gerbron y pwyllgor yn dilyn gweithredu’r Ddeddf.