Manylion y penderfyniad

            Wrth gyflwyno’r adroddiad hwn, dywedodd y Cadeirydd ei bod yn bosibl bod y ffigyrau yn ymddangos yn bryder, ond nid mater Sir y Fflint yn unig oedd hwn, roedd yn un cenedlaethol.    Roedd plant yn ei chael hi’n anodd ailymgysylltu gydag addysg gyda rhai ddim yn dymuno dychwelyd i’r ysgol.     Roedd ysgolion yn gweithio’n galed i fynd i’r afael â’r problemau hynny gyda gwaith creadigol a sefydlu cysylltiadau gwell gyda’r Gwasanaeth Lles Addysg a GwE.  

                      Wrth gyflwyno’r adroddiad, rhoddodd yr Uwch Reolwr (Cynhwysiant a Chynnydd) orolwg o’r pwyntiau allweddol ar gyfer 2021/22, oedd yn seiliedig ar y data a gynhelir yn Sir y Fflint gan fod y data cenedlaethol gan Lywodraeth Cymru wedi’i oedi yn ystod y cyfyngiadau Covid.    Roedd presenoldeb yn Sir y Fflint yn parhau islaw lefelau cyn y pandemig oedd yn bryder ar draws holl awdurdodau gyda swyddogion ac ysgolion yn gweithio’n galed i ail-ymgysylltu â’r dysgwyr hynny.     Roedd yna gynnydd bach mewn lefelau presenoldeb ar draws ysgolion cynradd Sir y Fflint gyda gostyngiad mewn ysgolion uwchradd, oherwydd lefelau uchel o orbryder ac anawsterau iechyd meddwl.   Roedd salwch yn parhau y prif feini prawf ar gyfer absenoldeb a chynhaliwyd trafodaethau gyda’r Penaethiaid i sicrhau eu bod yn herio rhieni’n briodol ar pa un ai i dderbyn y rhesymau a roddwyd dros absenoldeb eu plant ai peidio.    Roedd diffyg argaeledd nyrsys ysgol yn heriol ac roedd gwaith yn parhau gyda chydweithwyr iechyd i sicrhau bod darpariaeth briodol ar gael mewn ysgolion.   

                      Roedd yr Uwch Reolwr yn cyfeirio at bwynt 1.04 o’r adroddiad oedd yn amlygu’r ffordd greadigol yr oedd rhai ysgolion uwchradd yn gweithio i helpu disgyblion wneud y cam cyntaf hwnnw yn ôl i addysg, gyda darpariaeth amgen wedi’i darparu mewn ysgolion a safleoedd cymunedol allanol fel y Canolbwynt Cymunedol.  Nid oedd ysgolion yn gallu gwneud hyn eu hunain ac roedd pwynt 1.05 o’r adroddiad yn rhoi gwybodaeth ar yr ystod o wasanaethau oedd yn gweithio i’w cefnogi.    Gan gyfeirio at Adroddiad Estyn 2019 blaenorol, rhoddodd yr Uwch Reolwr ddiweddariad ar y data disgyblion ar gyfer presenoldeb a’r ymyriadau a dargedwyd gyda’r disgyblion hynny oedd mewn perygl o waharddiad neu ostyngiad mewn presenoldeb.   Rhoddwyd enghraifft o’r gwaith peilot o flynyddoedd 6 i 7 oedd wedi arwain at lefelau presenoldeb yn cael eu cynnal gyda gorolwg o’r newidiadau a wnaed a leolir ym mhwynt 1.07 yn yr adroddiad. 

Cadarnhaodd yr Uwch Reolwr fod y broses Cosb Benodedig wedi’i ailsefydlu eleni a’i ddefnyddio i gefnogi presenoldeb.   Roedd 10 Rhybudd Cosb Benodedig wedi eu cyflwyno gyda rhai yn arwain at achos llys ac yn cael eu cadarnhau. Y gobaith oedd y byddai hyn yn pwyso ar rieni bod presenoldeb yn bwysig ac yn cael ei gymryd o ddifrif gan ysgolion a’r awdurdod lleol.  Roedd lefelau presenoldeb yn achosi pryder gyda iechyd meddwl a gorbryder yr her fwyaf wrth symud ymlaen a rhoddodd wybodaeth ar y gwahanol wasanaethau yn cefnogi ysgolion oedd yn cynnwys Gwasanaethau Iechyd Meddwl Plant a Phobl Ifanc.  Roedd Ymarfer sy’n Seiliedig ar Drawma yn cael ei hybu ar draws ysgolion a gwasanaethau i gefnogi dealltwriaeth o’r heriau sy’n wynebu pobl ifanc yn ystod y pandemig a’r effeithiau hirdymor ynghyd â ffactorau cymdeithasol eraill. Gan gyfeirio at y data a dderbyniwyd gan Lywodraeth Cymru, roedd yr awdurdod yn y chwartel uchaf o bresenoldeb yn genedlaethol ar hyn o bryd yn y 4ydd a’r 5ed safle ar gyfer y flwyddyn academaidd hon, oedd yn galonogol o’i gymharu â’r lefelau cyn-covid.  

                      Roedd yr Uwch Reolwr hefyd yn cyfeirio at adnoddau, gan egluro bod yna bwysau ariannol presennol ar Wasanaethau Cynhwysiant a Chynnydd oherwydd y niferoedd cynyddol mewn ceisiadau gan ysgolion i ddisgyblion dderbyn cynlluniau addysg yn y cartref unigol. Cyn y pandemig, roedd y nifer oddeutu 30, ond roedd hyn wedi codi i 90 unigolyn angen y lefel uchel honno o gefnogaeth unigol.   Roedd hyn yn bwysau sylweddol, gyda’r gwasanaeth yn defnyddio arian grant ar hyn o bryd, ond cafodd hyn ei amlygu fel pwysau ariannol wrth symud ymlaen.  

                      Mewn ymateb i gwestiwn a godwyd gan y Cynghorydd Gladys Healey yngl?n â’r nifer o swyddogion presenoldeb ar draws Sir y Fflint, cadarnhaodd yr Uwch Reolwr bod yna 6 Swyddog Lles Addysg a 3 Swyddog Cefnogi Addysg yn y tîm ar hyn o bryd.   Roedd y Cynghorydd Healey hefyd yn awgrymu bod y Swyddog Addysgu yn y Cartref yn derbyn gwahoddiad i fynychu cyfarfod o’r Pwyllgor yn y dyfodol i roi amlinelliad o’u gwaith a’r gefnogaeth a ddarperir ganddynt i’r disgyblion hyn. 

            Mewn ymateb i’r cwestiwn gan y Cynghorydd Dave Mackie ar gasglu data gan y Penaethiaid, roedd y Prif Swyddog (Addysg ac Ieuenctid) yn amlinellu’r broses a gynhelir o amgylch tymor penodol a gwaharddiadau parhaol.   Roedd yna gamau allweddol yr oedd yn rhaid i’r ysgol eu dilyn, oedd yn cynnwys y rheswm/rhesymau dros y gwaharddiad hwnnw a gafodd eu cofnodi a’u codio o dan ystod o gategorïau.   Yn dilyn trafodaethau yn y Ffederasiynau Penaethiaid, roedd swyddogion a Phenaethiaid wedi adolygu’r strategaethau ymyriad a pholisïau a gweithio i ddatblygu dulliau newydd i gryfhau gweithdrefnau a chefnogi penaethiaid wrth reoli’r sefyllfaoedd anodd hyn.

            Roedd yr Uwch Reolwr (Cynhwysiant a Chynnydd) yn cynghori yn dilyn trafodaethau gyda’r Ffederasiwn Penaethiaid Uwchradd, roedd cyfarfodydd wedi eu cynnal gyda Phenaethiaid Uwchradd i drafod yr heriau hyn, datrys y rhesymau a’r sefyllfaoedd ym mhob ysgol i alluogi dealltwriaeth well o’r heriau ar draws ysgolion Sir y Fflint ac yna edrych am atebion.   Rhoddwyd amlinelliad o’r sesiynau Ymarfer sy’n Seiliedig ar Drawma a gynhelir gyda Phenaethiaid ar sut gall hyn gael ei ymgorffori ar draws yr ysgolion a galluogi rhannu arfer gorau.    Roedd gr?p wedi ei sefydlu i ddeall beth oedd ei angen i ddarparu’r gefnogaeth estynedig i’r disgyblion hynny oedd wedi eu gwahardd yn barhaol i’w galluogi nhw i fod yn llwyddiannus.    Bydda ymarfer tebyg yn cael ei gynnal gyda’r sector cynradd.  

            Mewn ymateb i sylwadau’r Cynghorydd Mackie am brosesau trywydd cyflym posibl i alluogi’r canlyniad gorau i’r plentyn, eglurodd yr Uwch Reolwr bod prosesau cadarn ar waith i sicrhau bod yna gyfleoedd cyfartal i bob plentyn gyda phroses glir i gefnogi gweithwyr proffesiynol i wneud y penderfyniad gorau ar gyfer pob plentyn unigol.    Roedd y tîm yn ceisio bod mor greadigol ac ymatebol â phosibl o fewn gofynion y diwygiadau Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY), oedd yn ofyniad annatod i’r awdurdod a’r holl ysgolion.  

            Mewn ymateb i gwestiwn gan y Cynghorydd Jason Shallcross, dywedodd yr Uwch Reolwr bod y gostyngiad mewn presenoldeb ar draws holl ysgolion ac nid oedd yn ymwneud ag amddifadedd. Roedd hwn yn dueddiad cenedlaethol ar draws y Wlad.

            Roedd y Cynghorydd Carolyn Preece yn canmol y tîm yn arbennig gan fod Sir y Fflint yn y chwartel uchaf ar draws Cymru oedd yn profi bod y strategaethau oedd yn cael eu rhoi ar waith yn gweithio, yn arbennig y Strategaeth Perthyn.

            Mewn ymateb i gwestiynau gan y Cynghorydd Andrew Parkhurst yngl?n â’r ffigyrau ar gyfer gwaharddiadau yn Nhabl 4 a 5 o’r adroddiad a Chynllun y Cyngor, a ystyriwyd yn y cyfarfod blaenorol, roedd yr Uwch Reolwr yn awgrymu bod y wybodaeth ar y data llinell sylfaen ar gyfer 2020-21 a sut roedd hyn yn wahanol i’r data yng Nghynllun y Cyngor, i’w ddosbarthu yn dilyn y cyfarfod.  

            Roedd y Cynghorydd Parkhurst hefyd yn gofyn o fewn y data eithrio, a oedd yna grynodeb rhwng plant sy'n derbyn gofal a phlant eraill.   Cadarnhaodd yr Uwch Reolwr y byddai adroddiad ar blant sy’n derbyn gofal yn cael ei gyflwyno i’r Pwyllgor yn ei gyd gyfarfod gyda’r Pwyllgor Trosolwg a Chraffu Iechyd a Gofal Cymdeithasol ym mis Mehefin.  Eglurodd yn y dadansoddiad o waharddiadau, roedd disgyblion yn cael eu nodi os oeddent yn blant oedd yn derbyn gofal neu ag anghenion dysgu ychwanegol ac y gellir casglu’r wybodaeth hon. Amlinellodd rôl y Rheolwr o fewn y Gwasanaeth Cynhwysiant oedd yn gyfrifol am ofalu am ddata ar gyfer plant sy'n derbyn gofal i sefydlu a ellir targedu unrhyw un o’r disgyblion hynny i dderbyn cefnogaeth ychwanegol.   Cytunodd i gasglu’r wybodaeth honno i allu gwneud cymhariaeth.  

            Mewn ymateb i sylwadau o amgylch yr argymhellion a wnaed o fewn adroddiad Syr Alasdair McDonald, dywedodd yr Uwch Reolwr bod yr argymhellion wedi eu trafod o fewn y portffolio a gyda chydweithwyr o fewn Gwasanaethau Cymdeithasol. Roedd Cynllun Gweithredu wedi’i lunio yn amlinellu’r gofynion i symud tuag at argymhellion yr adroddiad.   Cyfeiriodd at y cais am arian grant a wrthodwyd oherwydd bod y model yn seiliedig ar fodel dysgwr bregus yn hytrach na model plant sy'n derbyn gofal amlwg.   Roedd trafodaethau wedi eu cynnal gyda Llywodraeth Cymru a oedd wedi gwrthod symud ar hyn nes byddai’r cyfnod cyllid tair blynedd presennol wedi dod i ben.    Gobeithio, yn dilyn y cyfnod hwn, byddai yna gyllid grant ychwanegol ar gael i gefnogi’r model ysgol rhithiol gan ei fod yn ddrud a byddai mwy o wybodaeth yn cael ei darparu yn y cyfarfod ar y cyd ym mis Mehefin.   Cytunodd gyda’r Cynghorydd Parkhurst y dylai gan bob plentyn sy’n derbyn gofal gynllun addysg personol ac roedd gwaith yn parhau gyda chydweithwyr o fewn Gwasanaethau Cymdeithasol i sicrhau bod y cynlluniau yn fanwl iawn.

            Roedd y Prif Swyddog yn amlygu’r rhwystr o amgylch y cais aflwyddiannus i Lywodraeth Cymru yr oedd yn teimlo oedd yn gynaliadwy.   Eglurodd fod Pennaeth Rhithiol yn oblygiad adnodd sylweddol a bod y cyllid peilot ond yn gyllid tymor byr.   Nodwyd bod hyn yn risg ariannol i’r awdurdod lleol ac yn bwysau cost os byddai’r cyllid hwnnw yn dod i ben ac nid oedd Llywodraeth Cymru yn gallu cadarnhau y byddai yna gyllid hirdymor gan mai peilot oedd hwn.   Yn y cyfamser, roedd y Cynllun Gweithredu wedi’i roi ar waith gydag Uwch Reolwr ymroddedig i’w ddatblygu o fewn yr adnoddau oedd ar gael. 

            Mewn ymateb i bryderon a godwyd gan y Cynghorydd Bill Crease yngl?n â’r nifer o ddisgyblion nad oedd yn yr ysgol, cyfeiriodd yr Uwch Reolwr at absenoldeb heb awdurdod a dywedodd bod yna lefel uchel o her gan Benaethiaid pan oedd y rheswm a roddwyd gan y rhiant neu’r gofalwr yn annerbyniol. Roedd hyn yn galluogi’r ysgol i ddatblygu hyn i lawr y llwybr cosb benodedig gan ei fod yn darparu’r dystiolaeth i gefnogi hyn.   Er bod y ffigyrau yn achosi pryder, roeddent yn dangos bod yna fwy o her, ac nad oedd Penaethiaid yn derbyn ymateb a wnaed gan y rhiant ble nad oeddent yn teimlo ei fod yn dderbyniol.

            Dywedodd y Prif Swyddog bod diogelu pobl ifanc yn rhywbeth yr oedd y portffolio yn ei gymryd o ddifrif, a bod y tîm Cynhwysiant yn ymweld ag ysgolion yn aml iawn ac yn trawsgyfeirio gwybodaeth arall o amgylch person ifanc neu deulu penodol a ble roedd yna bryderon diogelu byddant yn eu dilyn i fyny. Cytunodd yr Uwch Reolwr gan ddweud bod diogelu yn rhan annatod o’r Gwasanaeth Lles Addysg a dywedodd bod yna hefyd swyddog ymroddedig i blant ar goll mewn gofal oedd yn gweithio’n agos gyda’r gymuned, ysgolion a swyddogion ymgysylltu â theuluoedd.

            Roedd y Cynghorydd Dave Mackie, wrth gyfeirio at y sylwadau a wnaed yn flaenorol gan y Cynghorydd Preece, yn awgrymu bod argymhelliad ychwanegol yn cael ei ychwanegu fel a ganlyn:-

• Bod y Pwyllgor yn hapus i ddysgu bod ffigyrau presenoldeb ar gyfer ysgolion Sir y Fflint o fewn y chwartel uchaf o ran data cymharol ar draws Cymru. 

Cafodd yr argymhelliad, sydd wedi’i nodi yn yr adroddiad, ynghyd â’r argymhelliad ychwanegol gafodd ei awgrymu gan y Cynghorydd Mackie ei gynnig gan y Cynghorydd Carolyn Preece a’i eilio gan y Cynghorydd Mackie.

PENDERFYNWYD:

(a)       Bod y data yngl?n â phresenoldeb a gwaharddiadau yn ysgolion Sir y Fflint a’r camau a gymerodd y swyddogion i hybu cyfranogiad, diogelwch a lles plant a phobl ifanc yn cael ei nodi; a

(b)       Bod y Pwyllgor yn hapus i ddysgu bod ffigyrau presenoldeb ar gyfer ysgolion Sir y Fflint o fewn y chwartel uchaf o ran data cymharol ar draws Cymru.